Het 'complotweb' rond het World Economic Forum
Uw factcheckgids doorheen het kluwen
Van 15 tot 19 januari 2024 verzamelt de wereldwijde elite in het Zwitserse bergdorp Davos. Omringd door besneeuwde toppen buigen de belangrijkste spelers uit de politiek, de bedrijfswereld en de wetenschap zich over de grote vragen van onze tijd. De jaarlijks terugkerende bijeenkomst in Davos wordt georganiseerd door het World Economic Forum (WEF). Het WEF heeft het tot zijn missie gemaakt publiek-private samenwerking te bevorderen. En daarvoor is volgens de organisatie een plaats nodig waar bedrijfsleiders, onderzoekers en politici elkaar fysiek kunnen ontmoeten.
Van 15 tot 19 januari 2024 verzamelt de wereldwijde elite in het Zwitserse bergdorp Davos. Omringd door besneeuwde toppen buigen de belangrijkste spelers uit de politiek, de bedrijfswereld en de wetenschap zich over de grote vragen van onze tijd. De jaarlijks terugkerende bijeenkomst in Davos wordt georganiseerd door het World Economic Forum (WEF). Het WEF heeft het tot zijn missie gemaakt publiek-private samenwerking te bevorderen. En daarvoor is volgens de organisatie een plaats nodig waar bedrijfsleiders, onderzoekers en politici elkaar fysiek kunnen ontmoeten.
Het idee voor zo'n bijeenkomst kreeg vorm in het hoofd van de Duitse ingenieur en econoom Klaus Schwab. Schwab stichtte in 1971 de voorloper van het WEF, het European Management Forum. Het had ook al een jaarlijkse vergadering: het European Management Symposium. Het forum moest de belichaming worden van Schwabs ideaal van stakeholderskapitalisme - het idee dat goed bestuur vorm krijgt door met alle belanghebbenden rond de tafel te zitten. Maar in het begin probeerde het European Management Forum vooral te onderzoeken hoe Europese bedrijven even succesvol konden worden als hun Amerikaanse tegenhangers.
Ruim vijftig jaar later organiseert het World Economic Forum een jaarlijks meerdaags evenement waar meer dan honderd landen bij betrokken zijn. Op de editie van 2023 waren politici als Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en de Belgische premier Alexander De Croo (Open VLD) aanwezig, maar ook bedrijfsleiders als BlackRock-ceo Larry Fink en Amazon-ceo Andy Jassy, en andere belangrijke figuren zoals Interpol-voorzitter Jürgen Stock en António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties. Kwamen onder meer aan bod: de klimaattransitie, de oorlog in Oekraïne en de wereldwijde inflatie.
Op zijn website positioneert het WEF zich als ‘onpartijdig, wereldwijd, holistisch en vooruitziend’. De organisatie is er rotsvast van overtuigd dat ze door die unieke positie een sleutelrol kan spelen in de ontwikkeling van de wereld.
Wijdverspreide kritiek
Met de populariteit van het WEF nam ook de kritiek toe. Zowel uit linkse als rechtse hoek klinkt het vaak dat de organisatie haar doel overstijgt en de organisatoren te veel invloed hebben. Dat zou het democratische proces ondermijnen.
Bovendien kosten de evenementen die het WEF organiseert enorm veel geld. Die meerkosten moeten deels betaald worden door overheden, die het geld op hun beurt bij hun burgers halen. Zo betaalde de Vlaamse regering voor de vorige edities telkens 60.000 Zwitserse Frank, omgerekend zo’n 64.000 euro.
Ook de onderwerpen die op de samenkomsten al dan niet aan bod komen, zorgen soms voor controverse. Zo gingen uitspraken van de Nederlandse auteur Rutger Bregman op het forum van 2019 viraal. Bregman meende dat hoogst belangrijke onderwerpen zoals 'belastingen, belastingen, belastingen' nooit op de onderhandelingstafel kwamen ‘omdat het WEF als doel heeft het kapitalisme te redden’.
Andere criticasters gaan veel verder. Zij beschouwen het WEF als de spil van een wereldwijd complot. Onder de verdedigers van die theorie zitten enkele notoire complotdenkers: de controversiële Amerikaanse televisiehost Alex Jones, bijvoorbeeld, of politici zoals de Nederlander Thierry Baudet (Forum voor Democratie).
Die wereldwijde complottheorie is een huis met vele kamers. Sommige theorieën focussen op de personen die aan het WEF gelinkt worden. Andere gaan om publicaties die in de schoot van het forum gepubliceerd zijn. Enkelen zien in slogans en namen die op elkaar gelijken al onweerlegbaar bewijs voor de invloed van het WEF.
De theorieën ontspinnen zich
De theorieën rond het World Economic Forum zijn in drie grote categorieën onder te verdelen. Allereerst zijn er de theorieën rond personen als WEF-oprichter Klaus Schwab.
Daarnaast was de publicatie van het boek The Great Reset, dat Schwab in 2020 samen met de Franse econoom Thierry Malleret op de wereld losliet, koren op de molen van WEF-critici.
En dan is er nog alles dat onder de noemer 'Agenda 2030' valt. Dat zou een plan zijn om de wereld te hertekenen tegen 2030. Het WEF zou dat plan samen met bevriende personen en organisaties hebben vormgegeven.
Een aantal theorieën die rond het WEF de ronde doen vallen niet, of slechts heel vaag, binnen die drie grote categorieën. De organisatie is voor velen in de eerste plaats een metafoor voor het 'globalisme' van de politici tegen wie ze zich verzetten. Het WEF is voor de critici van die 'globalistische beweging' een dankbare zondebok.
De theorieën rond het World Economic Forum zijn in drie grote categorieën onder te verdelen. Allereerst zijn er de theorieën rond personen als WEF-oprichter Klaus Schwab.
Daarnaast was de publicatie van het boek The Great Reset, dat Schwab in 2020 samen met de Franse econoom Thierry Malleret op de wereld losliet, koren op de molen van WEF-critici.
En dan is er nog alles dat onder de noemer 'Agenda 2030' valt. Dat zou een plan zijn om de wereld te hertekenen tegen 2030. Het WEF zou dat plan samen met bevriende personen en organisaties hebben vormgegeven.
Een aantal theorieën die rond het WEF de ronde doen vallen niet, of slechts heel vaag, binnen die drie grote categorieën. De organisatie is voor velen in de eerste plaats een metafoor voor het 'globalisme' van de politici tegeb wie ze zich verzetten. Het WEF is voor de critici van die 'globalistische beweging' een dankbare zondebok.
De sleutelfiguren
Organisatoren en deelnemers worden meegetrokken in het complotkluwen rond het WEF. Als stichter en organisator is Klaus Schwab vanzelfsprekend het grootste mikpunt. Zowel over hemzelf, zijn vrouw als zijn ouders bestaan er allerhande theorieën. Een aantal deelnemers aan evenementen van het WEF krijgt ook een belangrijke rol als 'sleutelfiguur' toegedicht. Een daarvan is de Israëlische historicus en auteur Yuval Noah Harari.
Harari is geregeld te gast op evenementen van het WEF en wordt op de website van de organisatie als 'bijdrager' vermeld. Hij is echter geen 'woordvoerder' van het WEF, zoals factcheckers van Knack onderzochten.
Harari wil ook geen 'complotdenkers elimineren' of 'de vrije wil afschaffen', zoals anderen beweren. In beide gevallen werden woorden van Harari uit hun context getrokken en verkeerd geïnterpreteerd. Bovendien werden ze aan het WEF toegeschreven, terwijl Harari ze niet in die context uitgesproken of neergeschreven had.
Ook voorzitter van de Europese Onderzoeksraad (ERC) Maria Leptin werd als 'WEF-functionaris' bestempeld en om haar uitspraken bekritiseerd. Zij zou gepleit hebben voor 'gedwongen vaccinatie', maar dat klopt niet, zo bleek uit een factcheck van Knack.
De meeste theorieën gaan ongetwijfeld over Klaus Schwab en zijn familie. Zo zou zijn vrouw een 'insectenkookboek' geschreven hebben - dat het WEF de bevolking zou willen aanzetten of zelfs verplichten tot het eten van insecten komt vaak terug in de theorieën rond de organisatie. Maar er is volgens factcheckers van Knack geen bewijs voor.
Ook de vader van Schwab krijgt ervan langs. Hij zou tijdens de Tweede Wereldoorlog als nazi actief zijn geweest. Het 'bewijs' daarvoor is weliswaar geen foto van zijn vader, maar van de Duitse generaal-majoor Walter Dyabilasz. Dat achterhaalden de factcheckers van Knack.
De meeste theorieën gaan over Klaus Schwab zelf. Zo worden foto's van hem geregeld gebruikt om aan te tonen dat hij op bepaalde evenementen aanwezig was. Dat was bijvoorbeeld het geval voor de G20 in Bali. Schwab was daar inderdaad, maar de afbeelding was genomen op een andere conferentie.
De complottheorieën hebben vaak de bedoeling om Schwab als persoon in diskrediet te brengen. Zo beweerden enkelen dat hij gearresteerd zou zijn op vraag van Europol. Ook dat werd weerlegd in een factcheck van Knack.
De meest illustere theorie is ongetwijfeld die over een mantel die Schwab ooit droeg en die zou bewijzen dat hij deel uitmaakt van een 'occulte sekte'. Op sociale media blijft men foto's van Schwab in die mantel posten om hem verder te diaboliseren. Het gaat echter om een ceremonieel gewaad dat hij droeg toen hij in 2017 een eredoctoraat van de Universiteit van Kaunas in Litouwen in ontvangst mocht nemen.
The Great Reset
The Great Reset is de titel van het boek dat Klaus Schwab samen met Thierry Malleret schreef tijdens de beginmaanden van de coronapandemie. Het zet de bakens uit van hoe de heropbouw na covid-19 er volgens Schwab en Malleret moet uitzien. Ze willen geen terugkeer naar de status quo, ze willen de pandemie aangrijpen om het wereldwijde kapitalistische systeem te corrigeren. De slogan 'Building Back Better', waar Schwab mee uitpakte, vat die visie samen.
Het idee dat de coronapandemie een mogelijkheid zou bieden om te breken met de status quo leefde toen in brede lagen van de samenleving. Zowel middenveldorganisaties zoals de socialistische vakbond ABVV als 61 wetenschappers van de VUB mengden zich in dat maatschappelijk debat.
Schwab was zo overtuigd van zijn Great Reset dat hij het idee prompt tot het thema van de vijftigste editie van het WEF bombardeerde. De conferentie van 2020 zou de mogelijkheid bieden om de klimaatverandering en de heropbouw van de economie na de coronapandemie te bespreken. Op de sprekerslijst stonden zowel de naam van klimaatactivist Greta Thunberg als die van voormalig Amerikaans president Donald Trump.
Maar voor sommigen zit er veel meer achter de Great Reset. Het zou gaan om een plan van de wereldwijde elite om een coup te plegen op de wereldbevolking en zo vrijheid, privacy en eigendom in te perken. Tijdens de coronajaren vonden sommigen in het boek zelfs het bewijs dat de pandemie 'gepland' was om die doelstellingen te realiseren.
Klassieke onderwerpen die gelinkt worden aan die Great Reset zijn het verlies van vrijheid en 'vrije wil', met de bedoeling om op die manier de sprong te maken naar een transhumanistische wereld.
Wie transhumanisme zegt, denkt onmiddellijk aan Yuval Noah Harari, de Israëlische historicus. Zoals eerder al bleek, zijn hij en zijn ideeën een doorn in het oog van enkele criticasters van het WEF. Maar de kritiek op zijn ideeën is niet altijd gegrond. Zo werd een uitspraak van hem over 'vrije wil' compleet uit de context getrokken en fout geïnterpreteerd.
Maar het gaat veel verder dan vrije wil alleen. Uitspraken van Harari over 'hackable bodies', of het zogenaamde voornemen om de Bijbel te 'herschrijven met behulp van AI', worden ook gelinkt aan het WEF en onder de noemer Great Reset geplaatst. Maar die zaken komen helemaal niet voor in het boek van Schwab en Malleret.
Agenda 2030
Aan theorieën rond de Great Reset wordt vaak automatisch de term 'Agenda 2030' gekoppeld. Voor de meeste verspreiders van de claims zijn de twee synoniem met hetzelfde complot.
'Agenda 2030' kan naar heel wat verschillende zaken verwijzen en wordt vaak verward met andere 'agenda's'. Zo refereerden enkele verspreiders van theorieën over het WEF aan 'Agenda 21'. Dat is een plan van de Verenigde Naties uit 1992 en heeft dus niets met hedendaagse plannen van het WEF te maken.
Een ander voorbeeld zijn theorieën over de stikstofplannen, die op hun beurt worden toegeschreven aan het WEF. De Nederlandse stikstofplannen zijn namelijk op 2030 gericht. Maar het WEF heeft niets te maken met die plannen. Dat ontdekten de factcheckers van Knack na het controleren van een poster over de stikstofvoetafdruk.
Hetzelfde geldt voor klimaatplannen. Ook die hebben 2030 als (tussentijdse) deadline, wat opnieuw tot allerhande theorieën leidt. Zo beweren enkelen dat het WEF 'miljoenen honden en katten zou willen afslachten' in de naam van de strijd tegen de klimaatverandering.
Ook beweringen over het 'toevoegen van insecten aan voeding' en het 'rantsoeneren van water' passen in dat rijtje. Waterbeleid is het nieuwste mikpunt voor mensen die duurzaamheidsinspanningen en klimaatplannen ter discussie stellen. Ondanks het ontbreken van bewijs, wijzen ook zij het WEF aan als spin van dat nieuw gesponnen web.
Maar meestal gaan de theorieën terug op een reeks voorspellingen van de Deense sociaaldemocratische politica Ida Auken die het WEF in 2016 op zijn website publiceerde onder de kop 'het leven in een stad anno 2030'. Het WEF goot enkele van die voorspellingen in een video die nog altijd critici van het WEF beroert.
Een van de voorspellingen is: 'Je zult niets bezitten. En je zult gelukkig zijn'. Volgens critici zou het gaan om een communistische oproep tot de afschaffing van privébezit. Maar verder in de video staat er: 'Wat je wilt, zul je kunnen huren. En het zal geleverd worden door een drone.' Het WEF wil het privébezit dus helemaal niet afschaffen. Dat ontdekten factcheckers van Knack.
Globalistisch complot
Tot slot worden heel wat wereldleiders die in het verleden al dan niet aanwezig waren op een editie van het WEF aan de organisatie gelinkt. Op die manier doen de verspreiders van die theorieën uitschijnen dat de wereldleiders, de aanwezigen en de organisatie onder één hoedje spelen en als 'globalisten' de wereld regeren.
Het klopt uiteraard dat wereldleiders elkaar vaak ontmoeten om ideeën uit te wisselen, af en toe ook op evenementen van het WEF. Maar om de link tussen wereldleiders en het WEF te bewijzen, wordt vaak een loopje met de waarheid genomen.
Zo wordt over Belgisch premier Alexander De Croo gezegd dat hij onder één hoedje speelt met het WEF omdat hij in 2015 van die organisatie de titel Young Global Leader gekregen zou hebben. Maar De Croo was toen echter nog geen eerste minister. Hij was tussen 2014 en 2020 wel minister van Ontwikkelingssamenwerking.
De Canadese premier Justin Trudeau wordt er dan weer van beschuldigd deel uit te maken van het 'globalistische complot' aangezien ook hij de slogan 'Build back better' in de mond heeft genomen.
Andere politici zoals de voormalige Britse premier Boris Johnson, Amerikaans president Joe Biden en de Nederlandse minister-president Mark Rutte volgden hem daarin. Ze koppelen de slogan wel telkens aan hun eigen politieke programma.
In het geval van Biden is Build Back Better bijvoorbeeld de naam van zijn plan om 'de middenklasse terug op te bouwen'. Het plan moet zowel zorgen dat de Verenigde Staten hun klimaatdoelstellingen halen, als goedbetaalde jobs voor Amerikaanse burgers creëren.
Ook de editie van 2024 zal ongetwijfeld gefundeerde kritiek én complottheorieën opleveren. Dit overzicht zal tijdens en na het World Economic Forum worden aangevuld. Zo blijft u op de hoogte van alles wat beweegt in het ‘complotweb’ rond het WEF.
Getty Images